5 ข้อเสียของการเป็นคน 'นิสัยดีเกินไป'

แน่นอนอยู่แล้วว่า ตามมารยาททางสังคมและการใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับส่วนรวม ‘การเป็นคนนิสัยดี’ คือข้อปฏิบัติหนึ่งที่เราทุกคนควรมีและพึงมี เพราะการปฏิบัติดีต่อกันและกันสามารถทำให้สังคมดำรงอยู่ไปได้อย่างสงบสุข แต่แล้วเราเลือกดีกับคนอื่นแต่แรกเพราะอะไร นี่ถือเป็นปฏิกิริยาอัตโนมัติหรือเปล่า? วันนี้เราจะมาไขข้อสงสัยกันค่ะ!

คนเราทำดีกับคนอื่นแต่แรกเพราะอะไร?

    จากผลการศึกษาและการวิจัยโดย Journal of Personality and Social Psychology เสนอให้เห็นว่า สาเหตุที่เรามักจะทำตัวดีหรือน่ารักกับคนอื่นก่อน เป็นเพราะคนที่นิสัยดีมีแนวโน้มสูงมากที่จะได้รับการกระทำดี ๆ ตอบกลับ หรือเรียกง่าย ๆ ก็คือ ‘ถ้าเราดีไป คนอื่นก็จะดีกลับมา’ โดยกรณีบุคคล 2 คนที่เพิ่งพบหน้ากันเป็นครั้งแรก ฝ่ายหนึ่งจะมีการปฏิบัติตัวดีก่อน เพื่อสังเกตว่าฝ่ายตรงข้ามมีลักษณะนิสัยอย่างไร และมีปฏิกิริยาใดตอบกลับมา ซึ่งกระบวนการนี้มีชื่อเรียกทางจิตวิทยาว่า ‘Perceiver-Elicited Similarity Effect’ หรืออิทธิพลความคล้ายคลึงของลักษณะนิสัยที่แสดงออกมานั่นเอง

เป็นคนนิสัยดีแล้วดีอย่างไร?

• ทำให้เรามีความสุข : ทางทีมวิจัยของมหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด (Oxford University) ได้ชี้ให้เห็นว่า คนเราจะรู้สึกมีความสุขอย่างมาก เมื่อได้ทำดีกับคนอื่น ไม่ว่าจะเป็นการช่วยเหลือในเรื่องใหญ่ หรือให้คำแนะนำในเรื่องเล็ก ๆ ก็ตาม แถมความเป็นคนดีของเรายังช่วยให้ความสัมพันธ์ทางสังคมพัฒนาไปในทางที่ดีอีกด้วย
• ทำให้เราอายุยืน : อาจจะดูแปลกเล็กน้อย แต่การเป็นคนนิสัยดีก็ทำให้เรามีอายุที่ยืนยาวขึ้นได้จริง ๆ นะ เพราะจากที่นักสังคมวิทยาอย่าง Christine Carter ได้ระบุไว้ว่า ผู้คนโดยเฉพาะกลุ่มคนที่รักในงานจิตอาสา จะมีสุขภาพจิตที่แข็งแรง แถมมีแนวโน้มเจ็บป่วยจากโรคต่าง ๆ น้อยอีกด้วย
• ช่วยลดความเครียด : นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยบริติชโคลัมเบีย (University of British Columbia) ได้ออกมาเผยผลการวิจัยว่า ผู้ป่วยโรคทางจิตเวชวิตกกังวลมีอาการดีขึ้น หลังจากเข้าร่วมการทดลองที่กำหนดให้พวกเขาปฏิบัติกับคนอื่นด้วยความใจดี จึงสรุปได้ว่า การเป็นคนนิสัยดีสามารถพัฒนาจิตใจและอารมณ์ของเราให้ดี และลดความตึงเครียดได้
• อวัยวะหัวใจแข็งแรง : ความรู้สึกด้านบวกที่เราได้จากการเป็นคนนิสัยดี จะช่วยกระตุ้นให้ฮอร์โมนต่าง ๆ รวมถึงฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหลังทำงานอย่างเป็นระบบ ซึ่งจะช่วยป้องกันอาการเจ็บป่วยเกี่ยวกับหัวใจและความดันด้วย

แต่การเป็นคนนิสัยดีก็มีข้อเสียเหมือนกัน!?

    อย่าเข้าใจผิดและคิดว่าเราต้องเป็นคนนิสัยดี หรือปฏิบัติตัวดีกับคนอื่นตลอดเวลานะ! เพราะทุกอย่างขึ้นอยู่กับบริบทที่แตกต่างกันออกไป และหลายสถานการณ์เราก็ไม่จำเป็นต้องคงคอนเซ็ปต์การเป็นคนใจดีเสมอไปด้วย แน่นอนว่าการเป็นคนนิสัยดีจะทำให้เราใช้ชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข แต่การเป็นคน ‘ดีเกินไป’ ก็ส่งผลเสียต่อเราไม่ใช่น้อยเลย

ไม่ได้ทำอะไรที่อยากทำ

    รู้ไหม? หลายคนมักไม่มีโอกาสได้ทำในสิ่งที่ชอบ ก็เพราะว่าการเป็นคนดีเกินไป จนไม่มีเวลาเป็นของตัวเองนี่แหละ เพราะเราจะได้รับคำขอความช่วยเหลือในเรื่องต่าง ๆ จากคนรอบข้างเสมอ ความใจดีของเราทำให้พวกเขาคิดว่าเราพร้อมช่วยเหลือและให้คำปรึกษา อีกทั้งยังคิดว่าเราไม่จำเป็นต้องได้รับสิ่งตอบแทนจากการช่วยเหลือครั้งนั้นด้วย การเป็นคนดีเกินไปของเราทำให้เราต้องเจียดเวลาที่มีค่า และเวลาที่กำหนดไว้สำหรับตัวเองไปช่วยคนอื่นแทน ซึ่งมันถือเป็นข้อเสียอย่างหนึ่งของการเป็นคนดีเกินไปเลย

ไม่มีใครเกรงใจ

ต่อเนื่องจากข้างบน คนอื่นมักจะไม่เคารพพื้นที่ส่วนตัวของเราด้วย เพราะพวกเขาคิดว่า ถึงยังไงเราก็พร้อมเปิดรับทุกคนที่เข้ามาอยู่แล้ว ทั้งที่จริง ๆ เราต่างก็ต้องการความเป็นส่วนตัวกันทั้งนั้น อีกทั้งความใจดีของเราก็ทำให้คนอื่นไม่ค่อยรักษาความรู้สึกของเราอีกต่างหาก พวกเขามักจะคิดว่า ไม่ว่าพวกเขาจะทำผิดต่อเราหรือทำให้เราเสียความรู้สึกมากเพียงใด เราก็คงให้อภัยพวกเขาได้ง่าย ๆ อยู่แล้ว

ชินกับการขอโทษทั้งทีไม่ได้ทำอะไรผิด

    คนที่นิสัยดีเกินไปจะไม่ชอบให้ใครต้องรู้สึกไม่ดีเพราะตัวเอง แถมยังไม่อยากเป็นสาเหตุของการขัดแย้งไม่ว่าเรื่องใด ๆ ก็ตามอีก คำขอโทษจึงกลายเป็นคำที่ติดปาก และจะขอโทษคนรอบข้างตลอดเวลาเมื่อเกิดปัญหา ถึงแม้จะไม่ได้ทำอะไรผิดเลยก็ตาม ด้วยเหตุผลนี้ คนที่นิสัยดีเกินไปจะชอบกดเก็บความรู้สึกแย่ไว้ที่ตัวเองคนเดียว หลัก ๆ เลยก็เพราะอยากให้คนรอบข้างแฮปปี้

ไม่รู้จักการปฏิเสธ

    การไม่ปฏิเสธหรือยอมรับทุกอย่างที่คนอื่นหยิบยื่นให้ ไม่ว่าจะเป็นคำขอร้อง คำชวนเชิญ หรือภาระงานที่เพิ่มมา ถือเป็นปฏิกิริยาตอบรับโดยอัตโนมัติของคนที่นิสัยดีเกินไปเลยก็ว่าได้ หรือบางทีก็อาจไม่คิดถึงเรื่องปฏิเสธแต่แรกด้วยซ้ำ เพราะเรามัวแต่ห่วงความรู้สึกของคนอื่นว่าจะรู้สึกอย่างไร หากไม่สามารถทำตามคำขอหรือความต้องการของพวกเขาได้ ก็เลยได้แต่พยักหน้าตอบ และแบกรับภาระอันหนักอึ้งต่อไปคนเดียวเสียอย่างนั้น

ต้องทำอะไรตรงข้ามความรู้สึก

    บางครั้งคนที่นิสัยดีเกินไปจำเป็นต้องเก็บความรู้สึกของตัวเองไว้ ไม่ว่าจะเป็นความโกรธ ความเหนื่อย หรือไม่พอใจ เพราะไม่อยากให้คนอื่นต้องเห็นอีกด้านของเรา นอกเหนือจากความใจเย็นและใจดี ซึ่งความจริงแล้ว การแสดงความรู้สึกของตัวเองออกมามันไม่ใช่เรื่องผิดแต่อย่างใดเลยนะ เพราะไม่อย่างนั้นเราอาจจะติดนิสัยการแสดงออกตรงข้ามความรู้สึกตัวเอง จนอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพจิตของเราเองก็ได้เลยทีเดียว

เห็นกันไหมว่า แม้แต่การเป็นคนดีก็ยังต้องมีขีดจำกัดเหมือนกัน เพราะการเป็นนิสัยดีมากเกินไปก็อาจส่งผลเสียที่จะย้อนกลับมาทำร้ายตัวเราเองได้ และหากเรารู้วิธีปฏิบัติตัวดีกับคนอื่นแบบไม่มากจนเกินไป ไม่น้อยจนเกินไป ไม่เพียงแต่คนอื่นจะเขาเคารพความรู้สึกของเรามากขึ้น เราก็จะเคารพตัวเองมากขึ้นและสามารถเป็นตัวของตัวเองได้อย่างเต็มที่ด้วยค่ะ