ตีแผ่ชีวิตจริงยิ่งกว่าหนังของ ‘ฮิจรา’ เพศที่สามแห่งเอเชียใต้

“ฉันอาจไม่ใช่ทั้งชายและหญิง แต่ก็มากพอสำหรับคนอย่างแก”

— ราเซียไบ (Raziabai)

สวัสดีค่ะชาว Dek-D ในช่วงเดือนที่ผ่านมาคงปฏิเสธไม่ได้ว่าภาพยนตร์เรื่อง ‘คังคุไบ หญิงแกร่งแห่งมุมไบ’ กลายเป็นกระแสฮอตฮิตในประเทศไทย ด้วยเนื้อหาที่เร้าใจและปลุกให้เราลุกขึ้นมาตั้งคำถามถึงสิทธิสตรีและ Sex Worker (อาชีพบริการทางเพศ) แต่เรื่องราวของคังคุไบคงจะไม่เข้มข้นขนาดนี้หากขาดตัวละคร ‘ราเซียไบ’ ตัวเต็งผู้ลงสมัครเลือกตั้งแห่งกามธิปุระ ผู้เป็นหัวหน้าของกลุ่มสตรีค้าบริการกลุ่มใหญ่ นอกจากนี้แล้วเธอยังเป็น ‘ฮิจรา’ กลุ่มคนข้ามเพศที่มีอยู่ราว 10 ล้านคนในประเทศอินเดียอีกด้วย!

เมื่อกล่าวถึง ‘ฮิจรา’ หลายคนอาจสงสัยว่าพวกเขาเป็นใคร มองผิวเผินแล้วอาจจะเหมือนสตรีข้ามเพศ แต่ความจริงจะเป็นอย่างนั้นหรือไม่? วันนี้พี่พันตาขออาสาพาน้องๆ ท่องโลกที่เต็มไปด้วยความรุ่งเรืองแต่กลับเจ็บปวดของฮิจรากันค่ะ

เพศกำเนิดเป็นชาย สวมใส่ส่าหรี แนวคิดก้าวข้ามเรื่องเพศ 
พวกเธอคือ ‘ฮิจรา’

ฮิจราเป็นกลุ่มที่มีเพศกำเนิดเป็นชาย นิยมสวมใส่ส่าหรี บางกลุ่มแต่งงานกับชาย แต่บางกลุ่มก็สามารถแต่งงานกับหญิงได้เช่นกัน ต้องบอกก่อนว่าฮิจรานั้นไม่ใช่เรื่องแปลกใหม่เลยล่ะค่ะ เพราะมีประวัติความเป็นมาบนผืนแผ่นดินของอนุทวีปอินเดียยาวนานมากกว่า 4,000 ปีเลยทีเดียว! อีกทั้งยังได้รับการยอมรับจากเอเชียใต้หลายประเทศรวมไปถึงอินเดียว่าเป็น ‘เพศที่สาม’ อย่างถูกต้องตามกฎหมายอีกด้วย

นิยามสำคัญของฮิจราคือ ‘การไม่ปรารถนาเพศ แต่เป็นการน้อมรับเพศทั้งสองเข้าด้วยกัน’ และเมื่อใช้แนวคิด LGBTQ+ เข้ามาจับ ก็อาจจะกล่าวได้ว่าพวกเธอคือกลุ่มคนข้ามเพศ (Transgender) กลุ่มหนึ่ง อย่างไรก็ตามแม้ว่าแนวคิดหลักของฮิจราจะพูดถึงการไม่ปรารถนาเพศ แต่บางคนต้องการเปลี่ยนตนเป็นผู้หญิงจริงๆ จึงเกิดการถกเถียงว่าเราสามารถนับฮิจราเป็นสตรีข้ามเพศ (Transwomen) ได้หรือไม่ 

นอกจากนี้แล้ว ยังมีคนชี้ให้เห็นว่าจากบริบททางประวัติศาสตร์ของฮิจราที่ลึกซึ้งและมีมาอย่างยาวนาน ทำให้อาจไม่มีศัพท์คำใดที่อธิบายพวกเธอได้ดีเท่ากับคำว่า ‘ฮิจรา’

“ฉันเป็นทั้งผู้ชายและผู้หญิงเหรอ? หรือฉันไม่ใช่ทั้งชายและหญิง?

ฉันคือฮิจรา ดังนั้นฉันจึงเข้าถึงภาวะความเป็นอยู่ของทั้งสองอย่างได้”

— Laxmi Narayan Tripathi 

เปิดตำนานของ ‘ฮิจรา’ ในหน้าประวัติศาสตร์

หลักฐานที่บ่งชี้ว่ากลุ่มฮิจราอยู่มานานกว่า 4,000 ปี นั้นเห็นได้จากงานศิลปะอินเดียหลายชิ้นที่พรรณนาฮิจราในฐานะ ‘สาวกของพระแม่พหุชรา’ ซึ่งเป็นเทพแห่งความบริสุทธิ์และความอุดมสมบูรณ์ของศาสนาฮินดู นอกจากนี้แล้วพวกเธอยังปรากฏในตำราศาสนาฮินดูอื่นๆ เช่น ในรามายณะตอนหนึ่งที่พระรามถูกขับไล่จากอาณาจักร ท่านถูกปฏิเสธจากทั้งกลุ่มชายและหญิง เหลือเพียงฮิจราที่ยืนหยัดเคียงข้าง ดังนั้นในสมัยอินเดียโบราณฮิจราจึงได้รับความเคารพนับถือและถูกยกย่องเรื่องความจงรักภักดีนั่นเองค่ะ 

ไม่ใช่เพียงแค่นั้นนะคะ เพราะต่อมาในยุคจักรวรรดิโมกุล โดยเฉพาะในยุคสมัยของพระเจ้าอัคบาร์มหาราช ฮิจรามีหน้าที่สำคัญในการบริหารการเงินของรัฐ พวกเธอมีฐานะสูงและครอบครองความมั่งคั่ง จนบางครั้งพระเจ้าชาร์ฮันคีร์ โอรสของพระเจ้าอัคบาร์ก็สั่งห้ามคัดตัวฮิจราเข้ามาในจักรวรรดิกันเลยทีเดียว แต่ถึงอย่างนั้นในจักรวรรดิโมกุลปีต่อๆ มา กลุ่มฮิจราก็ยังคงดำรงตำแหน่งสำคัญของรัฐบาลอยู่ดีค่ะ และยังคงเป็นที่พึ่งพาสำคัญของพระเจ้าออรังเซพอีกด้วย

แต่ถ้าในอดีตฮิจรารุ่งเรืองขนาดนั้น…แล้วอะไรที่เป็นจุดพลิกผันของพวกเธอกันนะ?

การมาของอังกฤษเปลี่ยนความคิดให้คนเกลียดฮิจรา

คำตอบก็คือ ‘การล่าอาณานิคม’ ในช่วงศตวรรษที่ 15 หรือที่เรียกกันว่า ‘ยุคสมัยแห่งการค้นพบของยุโรป’ ค่ะ การล่าอาณานิคมก็คือการเข้าควบคุมอำนาจของรัฐอื่นๆ ทำให้อำนาจอธิปไตยของรัฐที่เป็นอาณานิคมนั้นขึ้นอยู่กับประเทศแม่เป็นหลัก ซึ่งหลังจากที่อังกฤษเข้ามาควบคุมพื้นที่ก็ทำให้อินเดียเสียอธิปไตยของอำนาจรัฐ และนั่นก็เป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของฮิจรานั่นเองค่ะ

อิทธิพลของอังกฤษเริ่มเข้าปกคลุมอินเดียในช่วงที่จักรวรรดิโมกุลกำลังล่มสลาย (ช่วงศตวรรษที่ 18) และเมื่ออำนาจกลุ่มอื่นเริ่มแข็งแกร่งขึ้น บวกกับคนพื้นเมืองที่หันไปร่วมมือกับอังกฤษเพื่อกดขี่คนอินเดียด้วยกัน เลยทำให้ท้ายที่สุด อังกฤษสามารถเข้าปกครองอินเดียได้แบบสมบูรณ์!

หลังจากนั้นคนอังกฤษก็เริ่มยัดเยียดความคิดยุควิกตอเรียนให้คนพื้นเมือง ทั้งความเชื่อที่ว่า

• การแสดงออกทางเพศของกลุ่มฮิจรา ขัดกับหลักธรรมชาติและความเชื่อเรื่องบทบาททางเพศ
• ในความคิดของชาวอังกฤษยุคนั้น ฮิจราคือประชากรที่อยู่เหนือการควบคุม ซึ่งถือเป็นอันตรายต่อการปกครองอาณานิคม

ส่งผลให้ในปี 1871 เกิดกฎหมายมาตรา 377 ที่ตราว่าการ 'กระทำทางเพศที่ผิดธรรมชาติ*ถือเป็นอาชญากรรม’ ขึ้นมา โดยเป้าหมายของกฎหมายนี้ชัดเจนว่าถูกตราขึ้นเพื่อทำให้เกิด ‘การทำลายล้างฮิจรา’ และนั่นก็ทำให้พวกเธอต้องพบกับความยากลำบากมากมาย ทั้งต้องหลบหนีตำรวจ ถูกเหยียดหยาม ขับไล่ ข่มขืน แต่ถึงอย่างนั้นฮิจราก็ยังยืนหยัดในอัตลักษณ์และพยายามรักษาประเพณีวัฒนธรรมของพวกเธอให้คงอยู่ไปด้วย

‘จากผู้ถือครองอำนาจ สู่คนชายขอบ’ ผู้อาศัยอยู่ด้วยแสงแห่งความหวัง

แม้ในปี 2014 จะมีกฎหมายรองรับให้ฮิจราเป็นเพศที่สามในอินเดีย แต่ในทางปฏิบัติ ฮิจรายังเป็นคนชายขอบที่ไม่ได้รับการยอมรับอย่างสมบูรณ์ ฮิจราเด็กหลายคนถูกไล่ออกจากบ้าน บังคับให้ขอทาน และขายร่างกายของตนค่ะ

เดิมทีแล้วฮิจราหาเงินเลี้ยงชีพด้วยการเต้นรำและขอทาน โดยพวกเธอจะให้คำอวยพรเป็นการแลกเปลี่ยน เพราะฮิจรามีวาจาศักดิ์สิทธิ์ตามความเชื่อทางศาสนานั่นเองค่ะ แต่แล้วกาลเวลาก็เปลี่ยนให้อาชีพนี้ล้าสมัย และแทบไม่เหลืออาชีพที่ฮิจราทำได้เลย ไม่ใช่เพียงรัฐที่ไม่แจกจ่ายงานให้เท่านั้น แต่ยังไม่มีใครยอมรับฮิจราเข้าทำงานด้วย

สุดท้ายพวกเธอจึงเริ่ม “ขายบริการ” แม้จะเป็นอาชีพที่เสี่ยงมาก ย้อนไปเมื่อปี 2015 หนึ่งในฮิจราเคยเผยผ่านวิดีโอสัมภาษณ์ของ Guardian ว่าตนเคยถูกชายห้าคนรุมข่มขืนมากถึง 5-6 ครั้ง ซ้ำยังฉกชิงของมีค่าไปด้วย 

แน่นอนว่าพวกเธอมีโอกาสเจอโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ทุกเมื่อ แต่ที่เศร้ากว่านั้นคือ ฮิจรามักถูกปฏิเสธสิทธิ์การรักษาในสถานพยาบาล! ถึงอย่างนั้นพวกเธอก็ใช้ชีวิตด้วยแสงแห่งความหวัง ชุมชนนี้ยังคงมีฮิจราที่เป็นนักเคลื่อนไหว ตัวอย่างเช่น Laxmi Narayan Tripathi ที่ออกมาเรียกร้องสิทธิของฮิจราและ LGBTQ+

“ฉันไม่ได้สร้างพระราชวัง แต่อย่างน้อยฉันได้วางหินก้อนหนึ่งไว้ที่​​ฐานราก 

เป็นรากฐานแห่งความเสมอภาค ศักดิ์ศรี และการรวมชุมชนของฉันไว้ในสังคมกระแสหลัก”

— Laxmi Narayan Tripathi 

ปัจจุบันมุมมองความหลากหลายทางเพศในอินเดียกำลังก้าวไปในทิศทางที่ดีขึ้น เหมือนแสงแห่งความหวังที่เริ่มจากจุดเล็กๆ และฉายชัดขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งปี 2018 กฎหมายมาตรา 377 ก็ได้ถูกยกเลิกไปเรียบร้อยแล้ว นับเป็นอีกก้าวที่สำคัญของกลุ่ม LGBTQ+ ทีเดียวค่ะ!

อ่านมาถึงตรงนี้แล้วทุกคนก็คงจะได้ซึมซับเรื่องราวของฮิจรากันไปบ้าง หวังว่าบทความเล็กๆ นี้จะทำให้เพื่อนๆ รู้จักกันฮิจรากันมากขึ้นนะคะ วันนี้พี่พันตาก็ต้องขอลาไปก่อน แล้วพบกันใหม่ในบทความหน้า สุขสันต์เดือน Pride Month ค่ะ  ️‍️‍:)

___________________________________