รู้จัก "aespa" เกิร์ลกรุ๊ปน้องใหม่ของเกาหลี พร้อมเปิดประเด็นลิขสิทธิ์ อาชญากรรมทางเพศ และมาตรฐานความงาม!

สวัสดีค่ะชาว Dek-D ... เชื่อว่ามีหลายคนในที่นี้ที่คลุกคลีและติดตามวงการ K-POP กันอย่างใกล้ชิด ยิ่งคนที่อยู่ในวงการนี้มานานจะเห็นได้เลยว่าไอดอลรุ่นใหม่ๆ มีการเสนอภาพลักษณ์หรือคอนเซปต์ที่แปลกใหม่ขึ้นเรื่อยๆ ทั้งการสร้างสตอรี่ว่ามาจากดาวดวงอื่นหรือมีพลังวิเศษเหนือมนุษย์ ทั้งนี้ก็เพื่อสร้างลูกเล่นให้กับวง ทำให้งานเพลงหรือสินค้าต่างๆ น่าสนใจมากขึ้นนั่นเอง (อย่างเช่นแท่งไฟหรือสตอรี่ในเอ็มวีที่เชื่อมต่อกัน)

และเมื่อปลายเดือนตุลาคมผ่านมา SM Entertainment ก็ได้เปิดตัวรุกกี้เกิร์ลกรุ๊ปวงใหม่ที่ทำให้คนฮือฮากันมากๆ เพราะคอนเซปต์ของวงที่สร้าง “ไอดอลเสมือนจริง” ขึ้นมาเป็นสมาชิกวงด้วยนั่นเองค่ะ อย่างไรก็ตามผลตอบรับนั้นแตกออกเป็น 2 ฝั่งทันที มีทั้งฝ่ายที่รอดูผลงานว่าจะออกมาเป็นแนวไหน และฝ่ายที่แสดงความกังวลถึงการใช้ไอดอลเสมือนจริงด้วยเช่นกัน ว่าแต่มีประเด็นอะไรบ้างที่เค้าพูดถึง เราตามไปดูกันเลยดีกว่าค่ะ

วงเกิร์ลกรุ๊ปน้องใหม่ที่หลายๆ คนกำลังจับตามองอยู่นี้ก็คือ "aespa" จากค่าย SM Entertainment มีสมาชิก 4 คน คือ วินเทอร์ (Winter), คารินา (Karina), หนิงหนิง (NingNing), และจีเซล (Giselle) โดยชื่อวง aespa นั้นมาจากการผสม “æ” ที่มาจากคำว่า Avatar + Experience กับคำว่า “aspect” ที่หมายถึงมุมมองเข้าด้วยกัน เนื่องจากคอนเซปต์และจุดเด่นของวงนี้คือการมีีจักรวาลคู่ขนานที่มีตัวตนแบบ Avatar ของเมมเบอร์อยู่ด้วย!

อีซูมาน ซึ่งเป็นโปรดิวเซอร์ของวงบอกว่า aespa นั้นจะมีเมมเบอร์ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและโลกเสมือนจริงค่ะ โดยทั้ง 2 จักรวาลนี้จะเชื่อมต่อกันและสามารถติดต่อกันได้ผ่านโลกดิจิทัล ซึ่งเป็นพื้นที่ระหว่างความจริงและความจริงเสมือน ทั้งนี้ก็เพื่อเปิดประสบการณ์โลกใบใหม่ในวงการ K-POP นั่นเอง

แต่ถึงอย่างนั้นศิลปินเสมือนจริงก็ไม่ได้ถือเป็นเรื่องใหม่ในวงการนี้เท่าไหร่ค่ะ อย่างทางฝั่งญี่ปุ่นก็มีี "ฮัตสึเนะ มิกุ " เกิดขึ้นตั้งแต่ปี 2007 เป็นตัวละครเด็กผู้หญิงที่ใช้โปรแกรมโวคาลอยด์ 2 สังเคราะห์เสียงจนออกอัลบั้มหลายต่อหลายชุด หรือฝั่ง K-POP เองก็มีวง “K/DA” เกิร์ลกรุ๊ปจากตัวละครในเกม League of Legends 4 คนมาออกอัลบั้มเพลงป็อป แม้จะใช้เสียงนักร้องจริงๆ แต่เพลงและตัวเอ็มวีนั้นสร้างขึ้นใหม่เพื่อวงนี้โดยเฉพาะ ไม่ได้เป็นการคัฟเวอร์เพลงหรือตัดต่อตัวละครมาจากคลิปอื่นๆ (มีท่าเต้นด้วยนะ ปังมาก)

อย่างไรก็ตามสิ่งที่แตกต่างของวง aespa คือเมมเบอร์ Avatar ไม่ใช่ตัวละครที่ถูกสร้างคาแรคเตอร์ขึ้นใหม่ แต่เป็นการนำเมมเบอร์ในวงมาเป็นต้นแบบและตั้งชื่อโดยเติมคำว่า “æ” ข้างหน้า เช่น æ-Karina  นั่นเลยเป็นเรื่องที่หลายๆ คนรู้สึกกังวลขึ้นมา โดยเฉพาะในแง่ของกฎหมายค่ะ เพราะถ้าเป็นไอดอลเสมือนจริงอย่าง K/DA กฎหมายจะครอบคลุมในเรื่องของลิขสิทธ์เท่านั้น แต่กับ aespa ที่มีต้นแบบจากคนจริงๆ แล้วกฎหมายจะมีความซับซ้อนมากกว่านั้น โดยอาจจะเกี่ยวข้องทั้งในเรื่องของลิขสิทธิ์และสิทธิ์ในชื่อเสียง (right of publicity) ที่ห้ามคนอื่นนำอัตลักษณ์ของตัวเองไปใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์

คังจินซอก ตัวแทนทนายจากบริษัทกฎหมายที่ทำงานร่วมกับสมาคมการจัดการวงการบันเทิงแห่งเกาหลี (Korea Entertainment Management Association) บอกว่า โดยปกติแล้วกฎหมายจะคุ้มครองในเรื่องของสิทธิส่วนบุคคล แต่สำหรับ ‘ae-Karina’ นั้นสิทธิ์ต่างๆ อาจแตกต่างออกไปขึ้นอยู่กับสัญญาที่คารินาตกลงเซ็นกับ SM อธิบายให้เข้าใจได้ง่ายขึ้นก็คือคารินาจะได้ผลประโยชน์ที่มาจากตัว Avatar ของเธอเอง  แต่ว่าไม่สามารถจะอ้างว่าเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ตัว Avatar ได้แม้ว่าจะสร้างเลียนแบบจากตัวเธอ เพราะเจ้าของลิขสิทธิ์ก็คือบริษัทค่ะ แต่ผู้เชี่ยวชาญทางกฎหมายก็บอกว่าคารินาควรมีสิทธิ์ในการใช้ประโยชน์จาก Avatar เพราะมันมีต้นแบบมาจากเธอนั่นแหละ

ส่วนในกรณีที่ศิลปินหมดสัญญา ออกจากวง หรือมีการแยกวงเกิดขึ้น สิทธิ์ที่บริษัทจะใช้ชื่อหรือ Avatar ก็จะถือเป็นโมฆะด้วยเช่นกัน (เพราะมันผูกกับตัวตนพวกเธอด้วย) แต่ถ้าหากเป็นกรณีที่ Avatar ถูกคุ้มครองแค่เฉพาะกฎหมายลิขสิทธิ์ ไม่ได้รวมสิทธิ์ในภาพบุคคลหรือการเผยแพร่ภาพบุคคลเข้าไปด้วย บริษัทก็ยังจะใช้ Avatar ได้แม้สัญญาของศิลปินจะหมดลง เพราะถือเป็นลิขสิทธิ์บริษัทนั่นเองค่ะ

อีกประเด็นสำคัญที่น่าเป็นห่วงก็คือการที่ทำ Avatar จากตัวศิลปินจริงแบบนี้ อาจเป็นเป้าหมายให้เกิดอาชญากรรมทางเพศบนโลกอินเตอร์เน็ตได้ง่าย ที่ผ่านมามีไอดอลหญิงหลายๆ คนที่ถูกนำใบหน้าไปใช้ในเทคโนโลยี Deep fake ซึ่งเป็นการตัดต่อหน้าใส่ในคลิปอื่น แน่นอนว่ามีคนที่ตัดต่อลงในคลิปที่ไม่ดีรวมไปถึงคลิปโป๊ด้วย ซึ่งถ้าเป็นหน้าศิลปินที่มีตัวตนจริง ตามกฎหมายแล้วผู้ที่กระทำแบบนั้นถือว่ามีความผิดแบบไม่ต้องสงสัย แต่ถ้าเป็นหน้าของเมมเบอร์ Avatar ถูกนำไปใช้ล่ะ? ในกรณีนี้อาจเกิดปัญหาถกเถียงกันว่ากฎหมายจะครอบคลุมได้มากเท่าไหร่นั่นเองค่ะ เพราะ Avatar ไม่ได้เข้าข่าย “บุคคล” จึงอาจไม่ถือว่าเป็น 'เหยื่อ' ในอาชญากรรมตามข้อกฎหมายที่บัญญัติไว้ แต่ก็อาจจะฟ้องร้องในคดีแพ่งหรือฟ้องเรียกค่าเสียหายได้เพราะมันทำให้เกิดความเครียดและเสียหายต่อตัวศิลปิน หรือถ้าศาลมองว่าเหตุการณ์นี้มีพื้นฐานเกี่ยวข้องกับตัวเมมเบอร์ ตัวเมมเบอร์จะฟ้องร้องเองเพราะเป็นเหยื่อได้เช่นกัน (ซับซ้อนมากจริงๆ ค่ะโอย T T)

นอกจากนี้ยูทูบเบอร์ “อีจีอุง” ซึ่งเป็นเทรนเนอร์ไอดอลเกาหลีเองก็ออกมาพูดถึงเรื่องนี้เหมือนกันค่ะ เค้าชี้ถึงปัญหาในการนำตัวไอดอลมาเป็นต้นแบบของการทำ Avatar นั่นก็คือคาแรคเตอร์นี้อาจจะถูกนำไปผลิตในงานอื่นๆ อีกที หรือถ้าจะเจาะจงลงไปเลยก็คือเว็บโป๊นั่นเอง คุณอีจีอุงบอกว่าที่ผ่านมาอุตสาหกรรม K-POP ไม่เคยมีไอดอล 2D มาก่อน ดังนั้นการผลิตงานโดยใช้คาแรคเตอร์ศิลปินมักออกมาในรูปแบบของแฟนฟิคชั่นหรือการชิปอะไรแนวนั้น แต่ถ้าไปเสิร์ชดูไอดอลเสมือนจริงอย่าง K/DA ล่ะก็ เราจะเห็นรูปนู้ดของคาแรคเตอร์เหล่านีี้มากกว่ารูปของออฟฟิเชียลซะอีก

ในกรณีของ K/DA นั้นยังเป็นตัวละครที่ไม่ได้มีชีวิตจริง ดังนั้นถ้าพูดกันตรงๆ จึงไม่ได้มีผลกระทบในด้านความรู้สึกอย่างใด แต่สำหรับเมมเบอร์วง aespa ที่เป็นคนจริงๆ นั้นไม่มีทางจะหลีกเลี่ยงไม่รู้สึกอะไรกับเรื่องนี้ได้แน่นอนแม้สิ่งที่โดนผลิตงานขึ้นใหม่จะเป็นตัว Avatar ก็ตาม เพราะมันมีต้นแบบมาจากพวกเธอนั่นเอง ลองนึกภาพเราสร้างตัวละครที่มีต้นแบบมาจากตัวเราเองแล้วมีคนนำไปใช้ในทางแย่ๆ โดยควบคุมไม่ได้ก็คงจะเครียดน่าดูเลยค่ะ T _ T

คาดว่ากระแสตอบรับในทางนี้น่าจะเยอะพอสมควรค่ะ ตัวแทน SM จึงออกมาบอกว่าจะมีการดำเนินคดีทางกฎหมายกับผู้ที่ทำลายเกียรติและละเมิดสิทธิของศิลปิน รวมไปถึงคนที่ใช้ผลงานของบริษัทโดยไม่ได้รับอนุญาตและไม่เหมาะสมด้วย

ด้วยความที่เทคโนโลยี AI ถูกนำมาใช้มากขึ้นในปัจจุบัน  จึงมีการเริ่มถกเถียงเพื่อปรับเปลี่ยนข้อกฎหมายขึ้นบ้างแล้ว ถึงอย่างนั้นทนายความที่มีความเชี่ยวชาญในด้านทรัพย์สินทางปัญญาก็บอกว่า ที่เกาหลีเพิ่งจะมีงานลักษณะนี้เกิดขึ้นไม่นานมาก ไม่เหมือนที่ญี่ปุ่นซึ่งมีงานบุคคลเสมือนจริงมานานแล้ว ดังนั้นจึงยังต้องมีการพูดคุยถกเถียงเพื่ือปรับแก้กฎหมายที่เกี่ยวกับสิทธิ์ในตัวศิลปิน AI และสิทธิ์ของศิลปินตัวจริงหลังจากหมดสัญญากันต่อไป

นอกจากเรื่องกฎหมายที่มีความซับซ้อนและเรื่องของการนำ AI ไปใช้ในทางไม่ดีแล้ว ยังมีทั้งชาวเกาหลีและชาวต่างชาติบางส่วนที่แสดงความเห็นถึงรูปร่างของ AI aespa เพราะว่าดูไม่ใช่รูปร่างที่สมจริงเท่าไหร่นัก ทั้งใบหน้าที่เป็นวีเชป หน้าอกที่ค่อนข้างใหญ่ เอวเล็กมากแต่มีสะโพก และต้นขาแบบอวบอิ่ม หนำซ้ำเสื้อผ้าบนตัวของเมมเบอร์ Avatar ยังเปิดเผยกว่าค่อนข้างมากเลยด้วยค่ะ สิ่งเหล่านี้สะท้อนถึงความสวยในอุดมคติที่วงการ K-POP มีต่อไอดอลหญิง  ในอีกแง่ก็คือการผลิตซ้ำแนวคิดมาตรฐานความสวยลักษณะนี้แก่สังคมด้วย ที่ผ่านมามีไอดอลหญิงหลายต่อหลายคนที่ต้องทรมานกับการถูกด่าว่าในเรื่องของรูปร่างจนเกิดภาวะเครียดหรือซึมเศร้า ไม่ก็ต้องไดเอตแบบหักโหมจนเสียสุขภาพหลายคน ซึ่งเนติเซนเกาหลีก็แสดงความเห็นเกี่ยวกับเรื่องเหล่านี้เอาไว้ด้วยค่ะ

"แค่ดูจากการแต่งตัวของเมมเบอร์ Avatar ก็ไม่มีทางที่จะไม่คิดถึงเรื่องนี้ได้เลย"

"ฉันกังวลกับเรื่องนี้มากเลย ดูสิว่าพวกไอดอลหญิงถูกคุกคามทางเพศเยอะขนาดไหน ไม่เว้นแม้แต่ไอดอลที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะ"

"นี่เป็นเรื่องที่ชั้นคิดถึงเยอะมากๆ มันไม่ได้หมายความว่าไอดอลเหล่านี้กลายเป็นสินค้าแล้วเหรอ?"

"พูดจากประสบการณ์ที่ฉันเจอมาเลย แต่ก่อนฉันทรมานมากที่ต้องเห็นรูปและวิดีโอน่าขยะแขยงของตัวละครเกมตัวโปรดของฉันเอง TT"

มีหลายเรื่องเลยค่ะที่หลายๆ คนกังวลพอรู้ถึงคอนเซปต์ของ aespa พี่เองพอเห็นข่าวการเดบิวต์แล้วก็แอบรู้สึกว่ามันน่ากลัวเหมือนกันค่ะโดยเฉพาะ Avatar ที่อาจถูกนำไปใช้ในทางไม่ดีได้ แถมการใช้ต้นแบบจากไอดอลตัวจริงก็อาจเกิดปัญหาตามมาอีกหลายๆ อย่างด้วย ยังไงก็ตามพี่เองก็อยากรู้ว่าผลงานของวงนี้จะออกมาเป็นแนวไหนเหมือนกันค่ะ มาติดตามไปด้วยกันนะคะ